Zaciemniająca z punktu widzenia architekta
Jak jest odbierana technika zaciemniająca z punktu widzenia architekta, jakie są kryteria wyboru i najnowsze trendy w technice zaciemniającej? Takie pytania skierowaliśmy do architekta Radima Václavíka z biura architektonicznego Atos6.
1) Od której fazy projektu należy liczyć się z techniką zaciemniającą i dlaczego?
Techniką zaciemniającą zajmujemy się od początku projektu budynku. Przede wszystkim zajmujemy się kształtem budynku. Odpowiednio zaprojektowany kształt brył podstawowych może przynieść znaczące oszczędności chłodzenia w lecie. Jeśli nie możemy odpowiednio zaciemnić otworów okiennych za pomocą kształtu, decydujemy się na zastosowanie innych form zaciemnienia. W wypadku domu rodzinnego czasami pomoże sąsiedni budynek lub drzewo. Przykładowo zaciemnienie z południa odpowiednio zaprojektowaną bryłą budynku nad otworem okiennym usunie potrzebę stosowania żaluzji zewnętrznych, co pozwoli na niezakłócony widok na zewnątrz budynku. W innych wypadkach stosujemy aktywne systemy zaciemnienia, ponieważ są w stanie reagować na zmieniające się warunki klimatyczne i wymagania użytkownika.
2) W czym widzi Pan główną zaletę techniki zaciemniającej?
Umożliwia regulację ilości światła i energii cieplnej przenikającymi przez konstrukcje przezroczyste do obiektu. Zasadnicze znaczenie ma eliminacja przepływu cieplnego w wypadku mieszkań po stronie słonecznej bez możliwości wentylacji poprzecznej. Bez zaciemnienia takie mieszkania w okresie letnim praktycznie nie nadają się do zamieszkania. Dlatego więc przeforsowaliśmy zaciemnienie zewnętrzne np. w domu opieki na ulicy Gajdošova w Ostrawie. Technika zaciemniająca umożliwia praktycznie dowolną orientację mieszkania względem stron świata.
3) Na podstawie jakich kryteriów jest wybierana technika zaciemniająca dla konkretnego projektu?
W pierwszej kolejności chodzi o funkcję, ale równie ważny jest wygląd i cena. Każdy budynek ma inne wymagania co do zaciemnienia czy regulacji przepływu światła. Dla biur obowiązują jedne priorytety, dla domów rodzinnych inne.
W uproszczeniu – biura w okresie letnim należy chronić przed przegrzaniem, ponieważ pomieszczenia te posiadają wiele innych źródeł ciepła, jak np. kopiarki, komputery, ludzie itp. Jednocześnie potrzebujemy zmaksymalizować ilość światła dziennego. W zimie zaciemnienie musi przepuszczać maksymalną ilość promieniowania słonecznego w celu ogrzania budynku. Wymagania te są sprzeczne, dlatego też projekt musi zawierać obliczenia stosunku tych wymogów, warto w tym wypadku stosować automatyczny system sterowania i obsługi zaciemnienia.
W wypadku domu rodzinnego nie ma tylu źródeł ciepła wewnątrz, głównym priorytetem jest zapewnienie komfortu użytkowania i estetyka parametrów poszczególnych elementów zaciemnienia. W sezonie grzewczym potrzebujemy z kolei jak najwięcej cieplnych zysków słonecznych, aby zmniejszyć koszty ogrzewania. Także w domu rodzinnym warto skorzystać z automatycznego systemu sterowania i obsługi zaciemnienia.
4) Jaki typ techniki zaciemniającej jest najczęściej wybierany, z jakiego powodu?
Świadomość klientów powoduje, że zaczyna dominować zewnętrzne zaciemnienie, które jest korzystniejsze pod względem fizycznym od zaciemnienia wewnętrznego. Jeśli promieniowanie słoneczne zostanie zatrzymane przed szkłem, ciepło nie przeniknie do wnętrza. Jednakże obowiązuje zasada, że wszystko jest dozwolone i zawsze jest kwestią konkretnego projektu. Przy stałym wzroście potrzeb optymalizacji zużycia energii budynków warto stosować sterowanie elektryczne, które kontroluje system także w czasie nieobecności osób w budynku. Pogoda się często zmienia, dlatego koniecznie trzeba reagować odpowiednim ustawieniem zaciemnienia.
5) A jak wygląda technika zaciemniająca z perspektywy architektów? Jaki jest obecny trend?
Dziesięć lat temu trendem były zdecydowanie przesuwne żaluzje, które są popularne nadal. Obecnie często używane są różne perforowane powierzchnie, które ukrywają główną bryłę obiektu. Takie domy mają elewacje zaprojektowane tak, że trudno powiedzieć, gdzie jest okno. Mnie osobiście bardzo interesuje zaciemnianie za pomocą pnączy, jednakże nie można z tej opcji korzystać zbyt często.
6) Dużo mówi się ostatnio o domach nisko-energetycznych i domach pasywnych. Obowiązują jakieś wymogi co do techniki zaciemniającej pod tym względem?
Domy te mają takie właściwości termoizolacyjne, że konieczne jest precyzyjne sterowanie zaciemnienia, które jednak nie może powodować niepotrzebnego zwiększenia sztucznego oświetlenia wnętrza. Jeśli pomieszczenie jest zaciemnione, trzeba go dłużej oświetlać, co powoduje niechciane zwiększenie zużycia energii. Problem ten można rozwiązać za pomocą regulacji kąta lamel w górnej części okna. Podczas zaciemnienia górna część jest częściowo otwarta i wpuszcza do wnętrza światło dzienne.
Takie rozwiązanie było zastosowane podczas projektu biurowca pasywnego w Ostrawie dla firmy Intoza. Wszystkie panele w powłoce budynku zostały zaprojektowane z zastosowaniem rozwiązań dla struktur pasywnych, tzn. z użyciem potrójnych szkieł i profilu dla domów pasywnych. W celu ochrony przed nadmiernym słonecznym zyskiem cieplnym w lecie i strat cieplnych w nocy w zimie okna są wyposażone w zaciemnienie zewnętrzne z regulacją i systemem podwójnego przechylania lamel – ISOTRA Duo system.
.
7) Jak widzi Pan przyszłość techniki zaciemniającej z punktu widzenia architekta?
Obecnie, kiedy budynki nie są ozdabiane tak, jak w przeszłości, zaciemnienie często odgrywa rolę biżuterii. Elewacje obiektów poprzez zmianę ustawienia elementów zaciemniających w czasie ulegają przekształceniu, co jest często wykorzystywane w koncepcji wizualnej. W dziedzinie zaciemnienia wewnętrznego istnieje nieskończona różnorodność typów. Oprócz klasycznych żaluzji wewnętrznych używamy także rolet oraz japońskich ścian panelowych, które spełniają wysokie wymagania szczególnych właściwości materiałów (odporność na ogień, przydatność dla alergików) i uzupełniają ogólny klimat wnętrza. W związku z tym jedynym ograniczeniem są środki przeznaczone na budowę.
8) Może Pan wymienić projekt, w którym technika zaciemniająca została wykorzystana w niezwykły sposób?
Niezapomnianym obiektem jest projekt francuskiego architekta Jeana Nouvela Institut du Monde Arabe. W tej konstrukcji zaciemnienie odgrywa zasadniczą rolę koncepcyjną. Mechaniczna elewacja funkcjonuje podobnie jak osłona obiektywu aparatu fotograficznego i tworzy na niej zmienną dekorację..
9) Czy uważa Pan, że architekci i projektanci mają wystarczającą ilość informacji do zaprojektowania odpowiedniej techniki zaciemniającej? Jeśli nie, to które informacje są niewystarczające?
Sądzę, że podstawowym elementem jest pomysł - wizja. Konkretne wykonanie jest uzgadniane z odpowiednim technikiem wykonawcy. Nowe inspirujące budynki referencyjne są dotlenieniem, w tym duchu zasoby są niewyczerpane.
10) Czy odbiera Pan świadomość o korzyściach techniki zaciemniającej wśród ogółu społeczeństwa jako wystarczające?
Z doświadczenia wiem, że jeśli ktoś buduje dla siebie, to zajmuje się zaciemnieniem w sposób wystarczający. Jesli inwestor nie jest użytkownikiem, czasami nie stosuje się zaciemnienia z powodu kosztów. Jednakże decyzja ta ma zawsze wpływ na dalszych użytkowników, a dodatkowa instalacja jest zawsze droższa i nie zawsze da się wybrać rozwiązanie optymalne.
11) Co poleca Pan w celu zwiększenia świadomości ludzi o technice zaciemniającej i jak?
To samo, co do każdej innej dziedzinie życia - rozglądać się bez przesądów wokół siebie.
Inż. arch. Radim Václavík urodził się w 1969 roku. Posiada własne studio architektoniczne, które jest częścią ostrawskiej firmy Atos6. Autoryzowany architekt, członek rady autoryzacyjnej ČKA, adiunkt na Wydziale Architektury FAST VŠB-TU Ostrava, współzałożyciel i prezes stowarzyszenia Centrum Nowej Architektury. Jednym z nagrodzonych jest Dom Opieki w miastach Moravská Ostrava oraz Přívoz, które zostały włączone do prestiżowej zagranicznej publikacji Architektura Europejska.